Uppfært
15.6.2000

Snarað úr bók Marsh og Willys - bls. 286 - 292

Sjá: Aðferðir við að afla upplýsinga um nemendur

• Hlutlæg próf - Objective Tests
• Ritgerðir - Essays
• Áhugapróf - Interest Inventories
• Matslistar - Rating Scales
• Merkingarpróf - Semantic Differentials

Kennarar nota iðulega hlutlæg próf. Þar eru nefnd atriði sem fljótlegt er að gefa fyrir hvort heldur er handvirkt eða vélrænt. Prófin eru kölluð hlutlæg því öll svör má auðveldlega dæma annað hvort rétt eða röng og ekkert persónulegt mat blandast inn í þann dóm. Hins vegar kemur hið persónulega mat mjög við sögu þegar slíkt próf er búið til og þau atriði sem tekin eru með eru valin úr fjölda atriða sem koma til greina. Það er því mikilvægt að vanda vel til þeirra atriða sem í prófið fara og sjá til þess að þau dreifist vel úr öllu námsefninu.

Hér fyrir neðan eru prófatriði flokkuð eftir því á hvað þau reyna - eftir flokkunarkerfi Blooms.

1. Lauf
2. Ætar
3. Flokk
4. Fjölg
5. Tillíf

Alls

-- 4 -- 3 -- 2 -- - -- 1 -- 10
-- 2 -- 5 -- 1 -- 1 -- 1 -- 10
-- 2 -- 2 -- 4 -- 1 -- 1 -- 10
-- 2 -- 2 -- 3 -- 2 -- 1 -- 10
-- 2 -- 4 -- 2 -- 1 -- 1 -- 10

--12 --16 --12 -- 5 -- 5 -- 50

Þar sem sveppurinn er háður öðrum lífverum um næringu getur hann ekki tekið næringu með öðrum hætti. Satt eða ósatt?

Fremsti hluti rótarinnar nefnist: (a) rótarbroddur, (b) rótarspyrna, (c) rótarbjörg

• þannig má meta kunnáttu nemenda um fjölmörg atriði námsefnisins
• það er fljótlegt að leggja þau fyrir og einfalt að gefa fyrir þau og - ef þau eru vel gerð eru þau áreiðanleg

• nauðsynlegt er að kunna vel til að semja þau og það tekur tíma að setja saman góð próf
• þau mæla ekki atriði eins og sköpunarmátt og dreifhugsun (divergent thinking).

Ritgerðasmíð er algengt tæki til að meta kunnáttu nemenda. Ritgerðirnar geta verið allt frá litlum verkum fyrstu bekkinga til viðamikilla ritgerða þeirra elstu. Ritgerðir gefa nemendum færi á að sýna að þeir geti greint ólíka efnisþætti og myndað sér eigin skoðanir og rökstutt þær. Ritgerðapróf eru sérstaklega nytsöm fyrir kennara til að gera sér grein fyrir hvort nemandinn skilur boðskap og merkingu námsefnisins (Filer, 1993).

Ritgerðarpróf eru ekki sérlega góð til að fá fram sérgreind atriði þar sem nemandinn hefur oft töluvert sjálfræði um það hvernig hann leysir verkefnið. Gæði lausnanna getur einnig oltið á ýmsum ytri aðstæðum eins og streitu, heilsu - og jafnvel veðrabreytingum. Einnig getur verið töluverður munur á því hvað einstakir kennarar kalla góða ritgerð.

• 1 - semjið ritgerðarverkefnin þannig að þau taki til veigamikilla atriða í námsefninu
• 2 - gerið ítarlega grein fyrir því sem um er beðið í hverju verkefni
• 3 - notið spurningar sem unnt er að svara í fáum orðum og hafið spurningarnar eins margar og unnt er - og skynsamlegt
• 4 - notið ekki valspurningar

Ljóst er að eftir því sem spurningarnar eru nákvæmar orðaðar og viðfangsefnið ítarlegar skilgreint hefur nemandinn þrengri möguleika á að sýna frumlega og skapandi hugsun. Þar sem ritgerðapróf eiga að leiða í ljós skilning og mat á mikilvægi er hætt við að tilraunir til að breyta þeim í sérlega áreiðanleg mælitæki á staðreyndaþekkingu geti í raun skaðað þann frumtilgang og slíkar tilraunir ætti aðeins að gera með mikilli varúð (Harris og Bell 1994).

• auðvelt og fljótlegt að útbúa þau
• gefa nemandanum færi á að sýna skilning, efnisröðun, yfirsýn og tjáningu

• mikil vinna að gefa fyrir þau
• mæla ekki staðreyndaþekkingu með kerfisbundnum hætti

Oft er unnt að afla upplýsinga um áhugasvið nemenda með því að nota áhugapróf - sem er listi með spurningum eins og:

• 1 - um hvaða efni náttúrufræðinnar þykir þér mest spennandi að fræðast?
• 2 - settu hring utan um þau eftirtalin atriði sem þú lærðir um á síðasta skólaári:
  plöntur - fræ - froskar - fiskar - fuglar
• 3 - hefurðu enn áhuga á að læra meira um eitthvert þessara atriða? Hver?
• 4 - hefurðu gert einhverja náttúrufræðilega tilraun? Hverjum manstu eftir?
• 5 - Nefndu einhver náttúrufræðileg vandamál sem þú vildir gjarnan finna lausn á.

Þekking kennarans á áhugasviðum nemenda auðveldar honum líka að undirbúa kennslustundir og velja umfjöllunarefni. Upplýsingarnar geta þannig haft greinandi gildi en einnig leiðsagnargildi (hjálpað kennaranum að gera sér grein fyrir hvað hæfir nemandanum og öðrum nemendum) og einnig geta þær verið safnandi og skilað sér að lokum inn í einkunn nemandans.

• þau gera kennaranum fært að byggja á atriðum sem þegar njóta umtalsverðs áhuga einstaklinga í bekknum
• þau gera kennaranum fært að fylgjast með áhugabreytingum innan bekkjarins

• nemendur geta reynt að viðra sig upp við kennarann með því að ræða um atriði sem þeir hafa í raun hvorki áhuga né skilning á
• sumir nemendur geta verið hikandi við að gefa upp áhugamál sín

Matslistar eru um margt nytsamir þegar verið er að miðla námsefni. Kennarinn getur notað þá til að meta heildarstöðu bekkjarins, hluta hans eða einstakra nemenda. Á listanum eru atriði eins og:

Nafn:
Dagsetning:
Námsefni/námsþáttur:

• 1 - skildi hvað við var átt >> ófullnægjandi > sæmilega > vel > mjög vel
• 2 - fús að taka þátt >> ófullnægjandi > sæmilega > vel > mjög vel
• 3 - réði við alla undirþætti >> ófullnægjandi > sæmilega > vel > mjög vel
• 4 - lauk æfingunum >> ófullnægjandi > sæmilega > vel > mjög vel

Sumu fólki þykir þessi aðferð traustvekjandi vegna þess að kennarinn metur nemandann á talnaskala en er ekki með flókið orðalag eða dularfull atriði eins og gildi og viðhorf. Þetta getur orðið til þess að kennarinn velur frekar að hafa á listanum sínum atriði sem eru sértæk og hlutlæg.

Matslisti gæti leitt í ljós hvers vegna nemandi á í sértækum erfiðleikum við að tileinka sér tiltekið námsefni. Kennarinn gæti einnig notfært sér upplýsingar sem hann hefur aflað sér með listanum til þess að liðsinna nemandanum með því að haga samskiptum og samræðum við hann með markvissum hætti.

Matslistar eru kennurum og nemendum nytsamir ef þeir skila nytsömu og trúverðu og skjótu ansi um það framferði sem er í gangi. Ef þeir hins vegar leiða til langdreginna vinnubragða eða eru flóknir - þá er nytsemi þeirra að engu orðið (Cangelosi 1991).

• þeir draga fram mat kennarans á einum eða fleiri nemendum
• þeir eru fljótlegir og auðveldir í notkun

• þeir veita kennurum engar nýjar upplýsingar
• það er erfitt að vinna úr þeim einkunnir nema fyrir sérgreind atriði og færni

Í merkingarprófi er fólk beðið að lesa tiltekið orð og skrá niður hversu sterkan boðskap því þykir það orð hafa. Þau eru hentug fyrir kennara til að afla upplýsinga um viðhorf nemenda - hvort heldur sem það er notað aðeins einu sinni eða í samhengi við einhverja aðra aðgerð.

Dálítið dæmi um merkingarpróf

Í hverri línu skaltu setja sviga um þá tölu sem þér finnst hæfa:

(Ath! Hér hafa svör verið sett inn með svigum.)

Mengun

gott - 1 - 2 - 3 - 4 - 5 - (6) - 7 - vont (röðin er 1 - 7)
sterkt - 1 - 2 - 3 - 4 - (5) - 6 - 7 - veikt (röðin er 1 - 7)
ljótt - (1) - 2 - 3 - 4 - 5 - 6 - 7 - fagurt (röðin er 7 - 1)
gleðilegt - 1 - 2 - 3 - 4 - 5 - 6 - (7) - dapurlegt (röðin er 1 - 7)
eftirsótt - 1 - 2 - 3 - 4 - (5) - 6 - 7 - óvelkomið (röðin er 7 - 1)
þekkt - 1 - 2 - (3) - 4 - 5 - 6 - 7 - óþekkt (röðin er 7 - 1)
eftirvænt - (1) - 2 - 3 - 4 - 5 - 6 - 7 - óvænt (röðin er 7 - 1)
hratt - 1 - 2 - (3) - 4 - 5 - 6 - 7 - seint (röðin er 7 - 1)

Röðin skipar matinu þannig að jákvæð viðhorf fá lágt gildi - einkunnina 1 - en neikvæð viðhorf fá hátt gildi. Hæsta gildi sem unnt er að fá er 7*8=56.

Svörin reiknast 6 + 5 + 7 + 7 + 5 + 5 + 7 + 5 = 47 eða 84% sem merkir að sá sem svaraði hefur afar neikvætt viðhorf til orðsins MENGUN

Þetta síðasta lítur dálítið flókið út - sjá hér fyrir neðan -

• þau sýna viðhorf nemendanna án þess að þeir séu spurðir beinna spurninga
• rannsóknir sýna að merkingarprófin eru mjög áreiðanleg

• ekki er víst að allir nemendur svari merkingarprófum af einlægni
• þau geta leitt í ljós upplýsingar sem skólanum eru óviðkomandi og þess vegna þarf að gæta þess að þau séu aðeins notuð innan viðunandi siðaramma