| GÓP-fréttir Forsíða
|
8. kafli í HogW * Námskrármat/nemendamat
Bls. 264 - 322: Sjá efnisyfirlit 8. kafla Hér finnurðu bls. 277 - 292: | ||
| 8.3 | Dæmi um nemendamat | ||
| Nemendamat er aðeins hluti námskrármats |
Áður hefur verið á það bent að nemendamat er aðeins hluti námskrármats. Yfirgripsmikið námskrármat útheimtir söfnun og grandskoðun margra tegunda upplýsinga um hin fjölmörgu atriði og svið sem námskráráætlanir og upptaka tekur til. Samt sem áður er kjarni matsins fólginn í að skoða það sem breytist með nemendunum - sérstaklega námsframfarir þeirra. Í þessum kafla könnum við nokkrar þeirra aðferða sem námskrármetendum standa til boða við að afla upplýsinga um nemendur. Dæmin fylgja mynd 8.2 og fjalla því aðallega um árangur nemenda. Aðferðirnar eru bæði hefðbundnar og nýstárlegar og afla upplýsinga bæði um magn og gæði. Með hliðsjón af mikilvægustu þróun síðasta áratugar verður hér fyrst farið í ítarlega í raunmat. | ||
| Myndir | Myndir 8.2 og 8.3 og 8.4 á bls. 274 - 276 Aðferðir sem nytsamt er að hafa í huga þegar aflað er upplýsinga | ||
| Nemar |
Aðferðir við að afla upplýsinga um nemendur
Feitletrið merkir að þessi aðferð hentar sérlega vel í því skyni sem segir í fyrirsögn dálksins | ||
| Aðferð | Greinandi | Leiðsagnarmat | Safnandi |
| Óformleg athugun og skráning á atferli nemenda |
Frásagnir Atburðasögur Marklistar Kennaramat Óáberandi |
Frásagnir Atburðasögur Marklistar Kennaramat Óáberandi |
Frásagnir Atburðasögur Marklistar Kennaramat Óáberandi |
| Óformleg söfnun upplýsinga frá nemum |
Áhugakönnun Nemendamat Spurningalistar Viðtöl Félagsgreining Sjálfs-tjáning |
Áhugakönnun Nemendamat Spurningalistar Viðtöl Félagsgreining Sjálfs-tjáning |
Áhugakönnun Nemendamat Spurningalistar Viðtöl Félagsgreining Sjálfs-tjáning |
| Greining á sýnishornum af verkum nemenda |
Einstaklings- og hópverkefni Vinnubækur Leiðar- og dagbækur Verkamappa |
Einstaklings- og hópverkefni Vinnubækur Leiðar- og dagbækur Verkmappa |
Einstaklings- og hópverkefni Vinnubækur Leiðar- og dagbækur Verkmappa |
| Próf | Hlutlæg Stöðluð Ritgerð Merkingafræði Viðhorfakönnun Frávarpspróf Matsverkefni |
Hlutlæg Stöðluð Ritgerð Merkingafræði Viðhorfakönnun Hermi- og hlutverkaleikir Matsverkefni |
Hlutlæg Stöðluð Ritgerð Merkingafræði Viðhorfakönnun Hermi- og hlutverkaleikir Matsverkefni |
| Samskipti | Aðferðir við að afla upplýsinga um samskipti kennara og nemenda | ||
| Óformleg athugun og skráning |
Hljóðritun og myndun Athugun Greiningarkerfi Félaga-skoðun | ||
| Óformleg öflun upp- lýsinga frá nemendu |
Viðtöl Spurningalistar Matsblöð Hópumræður | ||
| Formlegar heimsóknir eftirlitsfólks |
Blanda af athugun og matslistum | ||
| Kennsla |
Aðferðir við að afla upplýsinga um kennslu
Feitletrið merkir að þessi aðferð hentar sérlega vel í því skyni sem segir í fyrirsögn dálksins | ||
| Aðferð | Greinandi | Mótandi | Safnandi |
| Óformleg athugun og skráning á atferli kennara og nemenda |
> | Sjálfsmat kennara Hljóð- og myndupptökur Félaga-skoðun Félagamat Athugun Greiningakerfi |
Sjálfsmat kennara |
| Óformleg söfnun upplýsinga frá nemum |
Spurningalistar Viðtöl Hópumræður |
Spurningalistar Viðtöl Matsblöð Hópumræður Merkingarfræði Kennslustundamat |
Spurningalistar Viðtöl Matsblöð Hópumræður Merkingarfræði Kennslustundamat |
| Greining á efni frá kennurum og nemum |
> | Skoðun gagna sem nemendur nota Kennaramat á námsatriðum Kennaramat á gögnum Skoðun gagna í notkun Sýnishorn úr vinnubókum nema |
Skoðun gagna sem nemendur nota
Kennaramat á námsatriðum Kennaramat á gögnum |
| Formleg athugun á kennurum |
> | Mat athugenda Mat samkennara |
Mat athugenda Mat samkennara |
| Raunmat | Ítarmat = Authentic Assessment | ||
| Á síðasta áratug |
Þessi tegund mats hefur rutt sér nokkuð til rúms undanfarinn áratug. Hún tekur til mun fleiri þátta heldur en þeirra sem mældir
eru með stöðluðum og samræmdum prófum eða með kennaraprófum. Ítarleikinn kemur til af því að metið er það sem talið er
mikilvægast en ekki endilega það sem þægilegast er að meta.
Í grundvallaratriðum er því í raun ekkert nýtt við ítarmatið. Segja má að þar sé sjónarhorn Deweys um tilfinningar, hugsun og framkvæmd tekið aftur upp gegn þrengri sjónarmiðum um nám. Ítarmatið gerir ráð fyrir að námskránni sé ætlað að stuðla að námi í breiðasta skilningi. Þess vegna hæfi að meta virkni hennar og áhrif á allt líf nemandans, hversu djúpur skilningur hans er - ekki aðeins á námsefninu heldur einnig á sínu eigin lífi. Á þennan hátt má skoða ítarmat sem grasrótar-nálgun að endurskoðun og skipulagningu námskrár. Þannig lætur þessi aðferð sér ekki duga þá tegund staðlaðra námsefnisprófa sem mælt er með í A Nation at Risk heldur verði að leiðrétta niðurstöður þeirra með ályktunum af öðrum atriðum og framferði nemenda og einstaklinga og frá hinum fjölmörgu atriðum samfélagsvandamála. | ||
| Áhrif frá kunnáttu- líkani Eisners |
Kunnáttulíkan Eisners hefur haft umtalsverð áhrif á ítarmatið. Eisner leggur áherslu á að matsmaðurinn reyni að koma auga á, túlka skynsamlega og miðla hæfilega hinum fjölmörgu markverðu eiginleikum hverrar náms-setu. Þegar kennarar vinna að mati í þessum anda verða þeir æ sjálf-rýnni og kunnáttusamari metendur og gagnrýnni á eigin verk. Bæði kennara og nemandia tekst best upp í þessu efni með því að halda vakandi umræðunni um fræðslugildi þess sem er í gangi. Slík samræða getur verið á margan hátt en er í sjálfu sér fræðandi sem gagnkvæm sókn eftir auknum skilningi. | ||
|
Menntagerð
Constructiv- |
Af slíkum ástæðum tengja sumir fræðimenn ítarmatið við menntagerðar-stefnuna þar sem litið er á þekkingu sem mannlegan tilbúning en ekki einhver fundin sannindi. Þarna er stuðst við nýleg verk þekkingar-sálfræðinga eins og Phillips, 1995, og von Glaserfield,1995. Brooks og Brooks (1993) telja að menntagerðar-uppeldisfræði stefni kennurum og nemendum í sjálf-stýrðu ferli við að leysa úr þekkingar-þverstæðum sem oft koma í ljós við beina reynslu, samstarf og íhugun. Menntagerðar-kennarar eru þeir sem liðsinna nemendum sínum við að leysa úr þessum þekkingar-þverstæðum og við að fara í saumana á hugmyndum og hugtökum í því skyni að búa til þekkingu. Nokkur einkenni menntagerðar-kennara eru talin hér á eftir. | ||
| Mynd 8.5 | Einkenni menntagerðar-kennara: | ||
| Brooks og Brooks 1993 |
| ||
| Ítarmat er valkostur |
Í grundvallaratriðum er ítarmat leið til að ná tökum á þeim aragrúa atriða sem næmir kennarar hafa ætíð gert sér grein fyrir -
iðulega meira af innsæi - um það sem nemendur þeirra upplifa. Kosturinn við að gera þetta mat fastara í formi er sá að með því
móti verður það nærtækara og aðgengilegra fyrir fleiri og fleiri kennara og það verður að valkosti sem viðurkenndur hluti af
sveigjanlegri áætlun um námskrá og námskrárþróun á móti ásókn miðstýrðrar námskrárstjórnunar.
Helstu varnaðarorð við ítarmatið felast í hættunni á því að eftir því sem það verður útbreiddara eykst hættan á að það verði að staðlaðri formúlu og falli undir miðstýringu og missi þannig sveigjanleikann og tapi gildi sínu. Menntagerðar-kennarar eru uppteknir við að leggja á ráðin um og þróa einstaklings-tengdar námskrár þar sem ítarleiki námsins ákvarðast af námsefninu sem nemandinn upplifir. | ||
| Umsagnir | Í ítarmati eru viðfangsefni nemendanna hagnýtari, raunhæfari og gera meiri kröfur heldur en hefðbundin skrifleg próf. (Pryor og
Torrance 1996.) Nemendur vinna að verkefnum sem hafa fyrir þeim skýrari merkingu og tilgang þar sem þeir einbeita sér að
spennandi verkefnum þar sem niðurstaðan skiptir þá máli og þar sem þörf greinandi skilnings, samhæfðrar þekkingar og
nýsköpunar. (Darling-Hammond, Ancess & Falk 1996.)
Eisner (1993) fullyrðir að verkefni ítarmats séu flóknari og lífstengdari heldur en einstaklingsbundna frammistöðu eins og hún er metin við gerilsneyddar kringumstæður með dauðhreinsuðum tækjum þar sem mannleg hönd kemur hvergi nærri. Nokkur almenn einkenni ítarmats eru talin hér á eftir. | ||
| Mynd 8.6 | Nokkur einkenni ítarmats: | ||
| Eisner 1993 Paris og Ayres; 1994 McTighe 1997 |
| ||
| Annað | Aðrar matsaðferðir | ||
| Á síðasta áratug |
Hér verður fjallað um 5 algengar aðferðir til að afla nytsamra upplýsinga til að meta nemendur. Fjölmargar fleiri aðferðir eru til en þessar hafa lifað af margvíslega þróun innan skólakerfisins. Þetta eru allt frá hlutlægum prófum sem skila beinum upplýsingum um þekkingaratriði sem nemendur hafa á valdi sínu til merkingafræðiprófa sem skila óbeinum upplýsingum um skilning nemenda og tilgátum um heiminn og umhverfið. Þessar aðferðir eru yfirleitt ekki taldar til þeirra tækja sem tilheyra ítarmati en þær geta samt nýst í því skyni ef aðgát er viðhöfð. Það er með öðrum orðum oft svo að úthugsuð beiting matstækisins getur verið mikilvægari undirstaða góðs mats heldur en einvörðungu þær aðferðir sem eru innifaldar í matstækinu. | ||
| Vísanir | Hér er vísað til sérstakrar umfjöllunar um þessar 5 matsaðferðir (frá Marsh og Willis bls. 286 - 292):
| ||