Hér finnurðu efni af bls. 264 - 268:

• Um þennan kafla - upptökuferlið
  Þú ættir að ...
  Nokkur sjónarhorn - A - B
• 8.1 Inngangur - bls. 266
  - Evaluation = eiginmat og assessment = samanburðarmat

• Bls. 269 - 322: Sjá efnisyfirlit 8. kafla

Mat og
einkunn

• Greina milli námsefnismats og nemendamats og átta þig á hvenær mat á nemanda er - eða er ekki viðunandi sem námskrármat.
• Öðlast tilfinningu fyrir gildi námskrármats, þ.e. hvers virði það er.
• Gera þér grein fyrir muninum á formlegum og óformlegum aðferðum við námskrármat.
• Kynnast hugmyndum, hugtökum, viðmiðunum og markverðum umfjöllunaratriðum sem tengjast mati og stigagjöf.
• Rýna í þær fjórar mats-aðferðir sem sérstaklega verða kynntar, tengja þær við áætlanir um námskrárbreytingar og þróun og sérstaklega hugleiða að hvaða leyti þær geta fallið að eigin hugmyndum um námskrármat.

• (1) Mat er afar gildishlaðið. Sá sem metur og gefur stig gerir það út frá eigin forgangsröðun og eigin gildismati. Íhugaðu kennslustund eða áfanga sem þú hefur nýlega kennt. Hugleiddu hvaða hlutlægu staðreyndir þú miðaðir við þegar þú gerðir upp hug þinn um það hve vel kennslan tókst. Ef þessar viðmiðnair þínar voru óformlegar - berðu þær þá saman við þær formlegu aðferðir sem lýst er í kafla 8.3. Íhugaðu aðferðir sem þú notaðir ekki og veltu fyrir þér hvers vegna þær urðu ekki fyrir valinu. Varstu fyrst og fremst að meta hversu námsefnið sem þú kenndir skilaði sér - eða varstu að meta hvað gerðist með nemendurna?
• (2) Reyndu að tengja þær óformlegu matsaðferðir sem þú hefur notað við það námskrárviðhorf sem þú hefur byggt með þér við lestur þessarar bókar. Er samsvörun þar á milli? Lestu svo kafla 8.7 um aðferirnar fjórar. Fer einhver þeirra nærri þeirri aðferð sem þú notar?
• (3) Í kafla 8.2 er fjallað um nokkur undirstöðuatriði námskrármats. Þar eru nefndar hugmyndir eins og ábyrgð og endurskoðun samkennara. Yrðu þessi undirstöðuatriði flóknari hjá þér ef þær væru teknar upp?

• (1) Líttu aftur á námskrár-hugmyndirnar í 4. kafla. Íhugaðu hvaða matsaðferðir mundu hæfa hverri hugmynd. Veldu einhverja hugmyndina og skoðaðu nánar þær aðferðir sem henni mundu hæfa persónum, ábyrgð og mismunandi frammistöðu - eins og lýst er í 8.4, 8,5 og 8.6.
• (2) Skoðaðu hvernig sú námskrár-hugmynd sem þú valdir hæfir hinum fjórum mats-aðferðum sem lýst er í 8.7 (eða kannski öfugt: hvernig þær hæfa námskrárhugmyndinni). Leiðir þetta til þess að þér fyndist heppilegra að lagfæra námskrár-hugmynd þína að meira eða minna leyti?
• (3) Settu saman lista yfir matsaðferðir og mats-tækni sem hæfir þinni námskrárhugmynd og þínum eigin kringumstæðum í kennslunni. Berðu listann saman við þær aðferðir sem lýst er í kafla 8.3. Er munur á? Hvers eðlis er sá munur? Hafðirðu lagt meiri áherslu á námskrármatið eða á nemendamatið? Hvaða aðferðir hefðirðu átt að nota?
• (4) Veltu upp hugmyndum um hvernig heppilegt gæti verið að hagræða þínum eigin matsaðferðum í kennslustofunni á komandi tíma þannig að þær liðsinni þér betur við að bæta kennsluna og miðlun námefnisins.
• (5) Veltu upp þeirri spurningu hvaða áhrif mismunandi matsaðferðir hafa á nám nemendanna.

Auðvitað er það svo að flestar ákvarðanir í sekúnduflaumi dagsins tekur fólk jafnóðum og án umtalsverðra heilabrota.

Menn skoða hins vegar sinn hug og kanna aðstæður þegar ákvörðunin skiptir miklu máli eða varðar annað fólk - til dæmis þegar kennari tekur ákvörðun sem hefur áhrif á nám og námsumhverfi nemendanna. Þá er jafnvel gripið til formlegra aðferða og ákvörðunartækni - jafnvel þótt aukin formlegheit þrengi gjarnan að og fækki forsendunum. Daglegt símat kennara í starfi er ágætt dæmi um þetta. Sífellt metur hann öll atriði í kennslustofunni, skynjar hvaðeina sem þar gengur á og dregur af því ályktanir. Úr þeim ályktunum vinnur hann fjölda ákvarðana sem eiga sínar skýringar í reynslu hans, starfs- og lífsviðhorfi og faglegri sérfræði hans og tækni. Miklu sjaldnar ber svo við að honum finnist hann þurfa - og hugsanlega hafa tíma til - að meta einhver atriði sem upp komu - með formlegum hætti.

En ...

erum
við
að
smakka
epli
til
að
velja
appelsínur?

Fjölmarga erfiðleika er við að kljást þegar námskrárþróun og upptaka skal metin á allri hringferðinni. Í Bandaríkjunum hafa auk þess hefðbundin viðhorf byggt matið á þröngum grunni. Af þessum sökum hefur matið yfirleitt ekki farið fram fyrr en til upptökunnar er komið - og þá oftast með því að reyna að áætla hvað náðst hefur fram í breyttu námi miðað við það sem gert hafði verið ráð fyrir.

Hinn þröngi athugunargrunnur - þ.e.: þau takmörkuðu atriði sem látin eru duga sem grundvöllur matsins - valda því að oft glatast sýnin á mikilvægustu ástæður þess að hið áætlaða námsefni náði því ekki að verða hið miðlaða námsefni sem ekki heldur skilar sér sem hið numda efni.

Hægt er að meta námsefni á fjölmarga aðra vegu en á áhrifum þess á nemendur. Þar á meðal má skoða hversu rauntrútt það er, hver innri samkvæmni þess er, hversu hæfilegt það er, hversu kennanlegt það er, hversu skemmtilegt það er og hvaða ógrunuðum afleiðingum það getur valdið.

Í þessum kafla munum við beina sjónum okkar að formlegum matsaðferðum en munum reyna að gera það með þeim hætti að greina megi mikilvæga grunnþætti eins og þá sem hér hafa verið nefndir.

Hér verður orðið eiginmat notað yfir hugtakið evaluation í þeim skilningi að verið er að meta eigin-gildi verks, atferlis, framkvæmdar eða hlutar.

Orðið samanburðarmat verður hér notað yfir hugtakið assessment með það í huga að þar er verið að bera verk, atferli, framkvæmd eða hlut við annað sem hefur verið skilgreint í þeim mæli að unnt er að tiltaka að hve miklu leyti hið metna samsvarar viðmiðuninni.

=

evaluation

Hugsum okkur til dæmis eitt andartak að hæfur bókmenntarýnir beri saman næstum fullkomna limru um ómerkt efni og aðra nokkuð gallaða um mikilvægt efni sem snertir líf og örlög.

Námskrár og námsefni má einnig meta á mælikvarða snilldar og eiginvirðis og sjálft matið getur átt við bæði einn kennara í einum bekk eða alla kennara og alla bekki í öllum skólum.

=

assessment

Námskrármat hefur oft orðið aðeins að slíkri athugun á því hvort skilgreindar og æskilegar námsbreytingar - sem ætlaðar voru með námskrárbreytingunni - sýna sig hafa náð fram að ganga í námi nemendanna.

Þannig hafa menn af einfaldri aðferð við að skoða sárafá atriði dregið víðtækar ályktanir sem skilja mátti sem umsögn um atriði eins og gæði og eigingildi námsefnisins - sem þó var alls ekki til skoðunar.

Skilbeck telur menntakerfið oft safna heilum ósköpum af næsta óstjórnlegum upplýsingum - en halda megi slíkum mistökum í skefjum með því að svara skýrt þessum spurningum:

• Hvað þarf ég að vita um þetta?
• Hvernig get ég einfaldast fundið það út?
• Hvernig get ég notað það sem ég veit?
• Hvað þarf ég að segja öðrum?

Dæmi: Virginia-skólahéraðið 1984 réði sér fimm sérfróða matsmenn í fullt starf í meira en tvö ár til að safna, greina og fella saman upplýsingar úr fundum með kennurum, nemendum, foreldrum, héraðsstjórnarfulltrúum, eftirlitsmönnum og stjórnendum, úr tillögum og uppástungum, almennum fundum, skólaheimsóknum, heimsóknum á skrifstofur fræðslukerfisins, framhaldsskóla og háskóla; frá ráðstefnum; úr tillögum ráðgjafa og úr fagritum og fyrirliggjandi skráðum gögnum.

Ljóst er að eiginmat fer ekki eftir magni þeirra upplýsinga sem safnað er heldur þeirri skarpskyggni sem nýtir þær. Ennfremur er ljóst að þegar horft er til formlegs mats er nauðsynlegt að meta þá einstaklinga sem framkvæma það mat og aðferðir þeirra.

• Matið beinist að fáum og útvöldum atriðum.
• Aðeins ætti að safna mikilvægum upplýsingum.
• Nýta eins og hægt er þær upplýsingar sem þegar liggja fyrir.
• Metendur telji matið trúverðugt og nytsamt.

Námskrár-mat getur náð yfir skoðun markmiða, könnun á meginrökum og uppbyggingu bæði hins ætlaða og hins miðlaða námsefnis. Einnig má skoða það samhengi sem er umhverfis kennsluna frá skólanum, félögunum, foreldrunum, bæjarfélaginu, fjölmiðlunum og öðrum, og kanna áhugamál, væntingar, viðbrögð og margvíslegan árangur þeirra nemenda sem eru að vinna með námsefnið og námskrána.